ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİLERİN TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI
ÖĞRETİMİNDEN BEKLENTİLERİ

THE EXPECTATIONS OF STUDENTS AND TEACHERS
ABOUT TURKISH LANGUAGE AND LITEREATURE TEACHING

Cemal SARAǹ

Erzincan Üniversitesi Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 2009,11(1):189-199

ÖZET

Bu çalışmada öğretmen ve öğrencilerin Türk dili ve edebiyatı öğretiminden
beklentileri üzerinde durulmuştur. Bu amaç doğrultusunda öğretmen ve öğrencilere
beklentileri ile ilgili açık uçlu soruları içeren bir anket verilmiştir. Anketlerin fre¬
kans ve yüzdeleri Microsoft Excel 2003 ’ten yararlanılarak bulunmuştur. Elde edilen
veriler ilgili çalışmalar da taranarak yorumlanmış ve öneriler getirilmiştir. Araştır¬
manın sonucunda öğretmenlerin edebiyat öğretiminden beklentilerinden bazılarının
sırasıyla “kendini doğru ifade etme”, “okuduğunu anlama”, “yorum yapabilme”,
“çok yönlü kişilik sahibi olma” olduğu görülmüştür. Öğrenci beklentilerinde ise
öne çıkanlar “dersin zevkli ve ilgi çekici şekilde işlenmesi”, “derslerde özellikle de
klasik Türk edebiyatı ile ilgili alıştırmaların ve örneklerin çoğaltılması”, “edebiyat
ile ilgili bilgi ve kültürün ve edebiyata ilginin arttırılması” şeklindedir. Konuyla
ilgili önerileri şöyle özetleyebiliriz. Derslerin zevkli, eğlenceli ve ilgi çekici olabil¬
mesi için tepegöz, bilgisayar, televizyon, kasetçalar, video gibi araçla ders işlenişin¬
de etkili bir biçimde kullanılmalıdır. Her öğrenciye ilgi ve yeteneğine göre şiir, ro¬
man, hikâye, deneme vb türler okutulmalı ve yetenekleri olanların edebi ürünler
vermelerine yardımcı olmak için yazı atölyesi dersi konmalıdır. Şiir dinletisi, şair ve
yazarların yaşadığı yerlerin gezilmesi, tiyatrolara gidilmesi, dersle ilgili belgeselle¬
rin izlenmesi gibi sosyal, kültürel ve edebi etkinlikler yapılarak öğrencinin derse
olan ilgisi yüksek tutulmalıdır.

Anahtar Sözcükler: Türk dili ve edebiyatı öğretimi, öğrenci beklentileri,
öğretmen beklentileri.

ABSTRACT

In this study, the expectations of students and teachers about Turkish
Language and litereature Teaching are emphasized. With regard of this aim,
teachers and students are given a questionnaire consisting open-ended questions
about expectations. The frequency and percentage of the questionnaires are obtained
with the help of microsoft Excel 2003. The data obtained is interpreted together with
scanning the related studies and suggestions are proposed. In the result of research,
the teachers have some expectations from literature teaching which are listed kind of
as to express oneself rightly, to understand what one reads, to interpret, to have
many-sided personality. Some expectations of students are listed like; to study
lessons as joyful and interesting, to be reproduced exercises and examples especially
which are related to Classical Turkish Literature, to be increased the interesting to
knowledge and culture which are related to literature. We can summarize
suggestions which related to subject. Tools like Overhead projector, computer,
television, type recorder,video are used effectively for delightful,enjoyable,
attractive lesson. Gernes like poem, novel, story ,trial are read by every student
according to interest and talent and writing workshop lesson is put to help somenoe
who has talent to make literary works.The concentration of students should be made
higher by making social,cultural and literary activities like listening to poem,
visiting where poets and writers have lived, going to the theatre, watching
documentary films which are related to lesson.

Key Words: Turkish Language and Literature Teaching, expectations of
the students, expectations of the teachers

1. GİRİŞ

Öğretmen, öğrenci ve öğretim programları bir eğitim sisteminin en
temel öğelerindendir. Eğitim sisteminin başarısı bu üçlü arasındaki uyum ile
doğrudan orantılıdır. Başka bir yaklaşımla bu unsurlar arasındaki uyumsuz¬
luk eğitimden beklenen amaçların istenen ölçüde gerçekleşmemesine yol
açacaktır.

Eğitime bir sistem olarak bakan bütün devletler kendi geleceğini
emanet edeceği bireylerden hangi nitelikler beklediğini öğretim programla¬
rında belirtmişlerdir. Devletimizin insan yetiştirme felsefesine uygun olarak
yeni edebiyat programının hareket noktası ve amacı şöyle özetlenmiştir: “Kı¬
sacası; liseyi bitiren öğrencilerin Türkçe ile sanat eseri ortaya koyabilecek,
gündelik hayatla ilgili her türlü yazışmaları yapabilecek becerileri kazanma¬
ları; Türkçe ile yazılmış ilmî ve felsefî yazıları anlayıp değerlendirme olgun¬
luğuna kavuşmaları, sanat metinlerini inceleyip onları yorumlayabilecek se¬
viyeye ulaşmaları amaçlanmıştır. Öğrencilerin, uygulanamayan ve kullanı¬
lamayan bilgileri tekrar eden değil; bu derslerde elde ettiklerini yaşama tar¬
zıyla birleştiren, kendi kimliğinin farkına varmış ve evrensele açık bireyler
olmaları hedef olarak belirlenmiştir” (MEB, 2005).

Öğretmenlerden de yukarıda özeti verilen hedeflerde belirtilen nite¬
likleri öğrencilere kazandırması istenmektedir. Öğretmenlerin programda
belirtilen görevlerini yerine getirirken, elbette alan bilgileri, meslek bilgileri
ve genel kültür bilgileri kadar duyuşsal yönlerinin de programın uygulanma¬
sında etkili olduğu bilinmektedir. Sönmez (2004) bunlara ek olarak, öğret¬
menlerin özlük haklarının düzeltilmesi, onlara maddi ve manevi destek sağ¬
lanması gerektiğini belirterek bunların gerçekleştirilememesi durumunda
yapılacak işlerin tutarlı biçimde yerine getirilemeyeceğini bunun sonucu ola¬
rak da yapılan yatırımın, harcanan zaman ve emeğin boşa gidebileceğini;
ülkenin kalkınması gecikebileceğini ifade etmiştir.

Öğretim programının üçüncü önemli öğesi konumunda olan öğrenci¬
lere gelince onların, zihin ve ruh gelişimleri, bireysel farklılıkları, ilgi ve is¬
tekleri, sosyo-kültürel koşulları öğrenmesini etkileyen temel faktörlerdir.
Tan (2005)’a göre öğrencinin bir programa karşı sadece duyuşsal hazır bulu-
nuşluk düzeyleri bile sistemin işleyişini ciddi bir şekilde etkilemektedir.
Filosovoff (2002) edebiyat öğretimin başarısını öğrencinin ilgisine bağlamış¬
tır. Bunları hesaba katmadan yapılacak bir öğretimde amaçlanan hedeflere
ulaşılamayacağı oldukça aşikârdır.

Türk dili ve edebiyatı öğretimine yönelik bu üç faktörün beklentile¬
rinin bilinmesi dersin hedeflenen sonucuna ulaşması açısından oldukça
önemlidir. Belirtilen açıklamalardan hareketle bu çalışmada öğretmenlerin
ve öğrencilerin edebiyat öğretiminden beklentileri ele alınacaktır.

2. YÖNTEM

Bu araştırma, ortaöğretim kuramlarında okutulan Türk dili ve edebi¬
yatı öğretiminden öğretmen ve öğrencilerin beklentilerinin tespitine yönelik
betimsel bir çalışmadır.

2.1.Örneklem

Araştırmanın evrenini İstanbul Anadolu yakasındaki genel liselerde
öğretmenlik yapan Türk dili ve edebiyatı öğretmenleri ile bu öğretmenlerin
dersine girdiği öğrenciler oluşturmaktadır.

Araştırma evreninin büyük olmasından minimum örneklem alma yo¬
luna gidilmiştir. Minimum örnekleme karşılık gelen 30 lise ve her liseden bir
sınıf Anadolu yakasında bulunan 77 genel lise ile 27 Anadolu lisesinden
(MEB) basit tesadüfi yöntemle seçilmiştir.

2.2.Veri    Toplama Araçları

Araştırmada veri toplamak amacıyla öğretmenlere ve dersine girdik¬
leri öğrencilere edebiyat öğretiminden beklentileriniz nedir? şeklinde açık
uçlu bir soru sorulmuştur. Elde edilen veriler içerik analizi ile yoğunlaşma
düzeyine göre gruplandırılmış ve tablolaştınlmıştır.

2.3.    Verilerin Toplanması ve Çözümlenmesi

Veriler 2005-2006 öğretim yılı bahar döneminde İstanbul Anadolu
yakasındaki genel liselerden ve Anadolu liselerinden birer sınıfa ulaşılarak
elde edilmiştir. Çalışmanın yapıldığı gün okulda olan öğrencilerden gönüllük
esasına göre bilgiler alınmıştır. Buna rağmen çalışmaya katılan 606 öğrenci¬
den 517 öğrencinin kâğıtları dikkate alınmıştır. 89 öğrencinin soruya verdik¬
leri cevaplar ilgisiz bulunarak araştırma dışı bırakılmıştır. Araştırma sonu¬
cunda elde edilen veriler frekans ve yüzde olarak belirlenmiştir. Frekans ve
yüzdeleri Microsoft Excel 2003 ’te bulunarak verilmiştir. Elde edilen veriler
ilgili literatür de taranarak yorumlanmış ve öneriler getirilmiştir.

3. BULGULAR

Tablo 1. Öğretmenlerin hizmet yıllarına yönelik frekans yüzde analizi.

Tablo 1’den de anlaşıldığı gibi öğretmenlerin %43,3’ü 6-10 yıllık
öğretmendir. Buna en yakın oran %16,6 ile 21-25 yıllık öğretmenlerdir.

Tablo 2. Öğretmenlerin mezun oldukları fakülte türlerine yönelik frekans yüzde analizi.

i93

Tablo 2’ye baktığımız zaman öğretmelerin yarıdan fazlasının
(%56,6) fen-edebiyat mezunu okuduğunu görmekteyiz. Eğitim fakültesi me¬
zunlarının oranı ise %43,3’tür.

Tablo 3. Öğretmen beklentilerine yönelik frekans yüzde analizi.

Tablo 3’e gelince “Türkçeyi iyi kullanarak kendini doğru ifade eden
bireyler” yetiştirmek öğretmenlerin edebiyat öğretiminden en yüksek beklen¬
tisi olarak karşımıza çıktığını görmekteyiz (83,3). Bunu sırasıyla; okuduğu¬
nu anlama (%46.6), yorum yapabilme (%43.3), çok yönlü kişilik sahibi olma
(%43.3) gibi beklentiler izlemektedir.

Tablo 4. Öğrenci beklentilerine yönelik frekans yüzde analizi.

Tablo 4. devamı.

Tablo 4’teki öğrenci beklentilerine baktığımız da, bu beklentilerin
öğrenme-öğretme faaliyetleri, konular, kitap okuma, ilgi ve ihtiyaçlar ve
öğretmen-öğrenci ilişkileri üzerinde yoğunlaştığını görmekteyiz. Öğrenme-
öğretme faaliyetlerinde en yüksek üç oran sırasıyla “Dersin monoton geç¬
memesi, zevkli, eğlenceli ve ilgi çekici şekilde işlenmesi” %24.95, “Dersler¬
de özellikle de klasik Türk edebiyatı ile ilgili alıştırmalar çoğaltılmalı ve da¬
ha anlaşılır örneklerle dersi anlamamız kolaylaştırılmalı” %15.08, “Derslerin
anlatımında gerekli araç-gereç ve görüntülü teknolojiden yararlanılması”
%7,35’tir. Konular, ilgi ve ihtiyaçlar ile öğretmen öğrenci ilişkilerindeki en
yüksek üç oran yine sırasıyla şöyledir: “Konular günlük hayatımızda da işe
yaramalı ve bizim için anlamlı olmalı” %9.28, “Ders konuları hafifletilmeli”
% 7.15, “Dünya edebiyatına daha fazla yer verilmeli %5.02, “Günlük hayat¬
ta Türkçemizi daha iyi kullanmamıza yardımcı olmalı” %30.94, “Edebiyat
ile ilgili bilgi ve kültürümüzü arttırmalı” %13.34, “Edebiyatımızı ve kültü¬
rümüzü sevdirmeli, edebiyata ilgiyi arttırmalı” %11.60 şeklindedir.

4. TARTIŞMA VE SONUÇ

Türk dili ve edebiyatı öğretmenlerinin çoğu beş yıldan fazla öğret¬
menlik yapmıştır. Bunun da bilgi ve deneyim birikimi açısında öğrencilere
olumlu katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Öğretmenlerin bitirdikleri fakül¬
te türlerinden fen-edebiyat fakültelerinin fazlalığı şu ana kadar uygulanan
öğretmen istihdamı politikalarının bir sonucu olarak değerlendirilmektedir.

Yoksa Türk dili ve edebiyatı öğretmenliği lisans programlarından mezun
olan öğretmenlerin ihtiyacı karşılaması mümkündür. Ancak daha önceden de
yapıldığı gibi Türk dili ve edebiyatı öğretmeni olmak için Türk dili ve ede¬
biyatı öğretmenliği lisans programı mezunu olmak şart değil. Türk dili ve
edebiyatı bölümü ile çağdaş Türk lehçeleri ve edebiyatları mezunları da for¬
masyon eğitimi alıp farklı zamanlarda öğretmen olarak atanmışlarıdır.

Tablodaki öğretmen beklentilerine baktığımız zaman genelde Türk
dili ve edebiyatı öğretiminin amaçları ile örtüşmektedir (MEB, 2005). Şöyle
ki; “Türkçeyi iyi kullanarak kendini doğru ifade eden bireyler yetiştirme”
ile “Türkçeyi doğru ve güzel kullanma yeteneği kazandırmak ”; “Öğrencile¬
rimize okuduğunu anlama becerisi kazandırma ” ve “Yorum yapabilme yete¬
neğini geliştirmelidir.” ile “Metin ve metin parçalarını, doğru ve güzel
okuma, doğru anlama ve yorumlama becerileri kazandırmak”; Ulusallaşma
bilinci edinmelerine yardımcı olma, (gençlerin milli kimliklerini oluşturma¬
larına yardımcı olma) ile “Türkçenin, Türk ulusunun kimliği olduğunu kav¬
ratmak”; “Dil ve kültür bakımından bilinçli insan olmalarını sağlama” ile
“Türkçenin köklü bir dil ailesinden geldiği bilincini kazandırmak,”; “Sanata
ve edebiyata duyarlı bir neslin yetişmesine öncülük etme” ile “Öğrencilerin
sanat zevk ve anlayışlarını geliştirmek”; “Güncel edebiyatı izlemelerini,
araştırmalarını ve diğer bilim dallarıyla ilişkilendirmelerini sağlama” ile
“Edebiyat ile diğer çalışma alanları ve bilim dalları arasındaki ilişkiyi kav¬
ratmak”; “Öğrenciye kendini ifade edecek, kendi dünyasını yaratacak güçlü
bir kültür birikimi kazandırma” ile “Dille gerçekleştirilen sanatın etkinlikle¬
rini anlayabilecek zevk ve bilgi birikimini kazandırmak”; “Türk dilini ve
kültürünü sevdirme” ile “Yaratıcı yönlerini geliştirme” ile “Yeni düşünceler
üretebilme yeteneğini geliştirmek”; “Yazma merakı uyandırarak yazma ye¬
teneklerini geliştirilme” ile “Günlük hayatın ihtiyaçlarını karşılayacak yazma
ve konuşma becerisi kazandırmak” ve Her anlatım türünde yazma becerisi
kazandırmak; “Öğrencinin estetik duygu ve düşünce dünyasını geliştirmeli”
ile “Öğrencilerin sanat zevk ve anlayışlarını geliştirmek” Ancak Günay’ın
(2006:9)da belirttiği gibi sorun bunların kitaplarda yazılıp yazılmamasından
ziyade uygulamaya konulup konulmadığı üzerine odaklanmaktadır. Eğer
bunlar uygulamaya konulsaydı öğrenci beklentilerinin birçoğu gerçekleşmiş
olacaktı, dolayısıyla sorunlar biraz daha azalacaktı.

Öğrenci beklentileri ile ilgili sonuçların öğrenme-öğretme faaliyetle¬
ri, konular, kitap okuma, ilgi ve ihtiyaçlar ve öğretmen-öğrenci ilişkileri
üzerinde yoğunlaştığını görmekteyiz. Tan (2005:115) ’ın da ifade etiği gibi
öğrenme-öğretme sürecinde verimliliğin artırılması için konunun öğretimin¬
de en uygun yöntem ve tekniklere yer verilmelidir. Burada en uygun ifadesi
anahtar rol oynamaktadır. Çünkü Açıkgöz (2003:28)’ ünde belirttiği gibi
hiçbir öğretim kuramı, modeli, stratejisi, yöntemi ve tekniği “en iyi” değil¬
dir. Öğretmenlerin bu gerçekten hareketle öğrenme ve öğretme ortamını
eldeki imkânlar oranında verimli hale getirmeleri öğretimdeki kaliteyi arttı¬
racaktır.

“Derslerin anlatımında gerekli araç-gereç ve görüntülü teknolojiden
yararlanılması” dikkati çeken diğer bir maddedir. Çünkü öğrenme ve öğre¬
tim etkinliklerinde öğretimde kullanılacak yöntem ve tekniklerin belirlenme¬
si kadar önemli bir konu da öğretimde materyal kullanımıdır. Bilindiği gibi
araç ve gereçler konuların işlenişinde eğitim ve öğretimin vazgeçilmez un¬
surlarındandır. Derslerin işlenişinde bu materyallerden dersin içeriğine göre
mutlaka yararlanılmalıdır. Sönmez (2004:14) göre öğretim materyalleri he¬
def davranışların istendik öğrencilere istendik düzeyde kazandırılmasında
büyük kolaylıklar sağlayabilir. Çünkü öğretim materyalleri öğrencilerin ilgi
ve dikkatini hedef davranışlara çekerek onun derse katılganlığını sağlayabi¬
lir, yaprak ve yaşayarak öğrenmesine yardımcı olabilir. Yanpar Şahin ve
Yıldırım (1999:3) da etkin ve verimli öğretim ortamının hazırlanmasının öğ¬
renilecek bilginin çok daha kısa sürede ve kalıcı verilmesini sağlayacağını
belirtmişlerdir. Yukarıdaki çalışmaları yapmak bir nevi öğrenci merkezli
eğitimi de gerçekleştirme anlamına gelmektedir.

Öğretimin içeriği öğrencinin beklenti ve amaçlarına uygun ise öğ¬
rencinin etkin katılımını sağlayacağından, öğrenme düzeyleri yükselir.
Senemoğlu (2001:5) a göre öğretimin içeriği, öğrencinin beklentilerine ce¬
vap vermiyor ve öğrencinin amaçlarını gerçekleştirmiyor ise öğrenme düzeyi
düşer. İçeriğe dahil edilen konular, öğrencilere en çok fayda sağlayacak şe¬
kilde seçilmeli ve düzenlenmelidir. İçerik seçilirken öğrenciye sağlayacağı
fayda göz önünde bulundurulmasıyla ilgili gerçeği Tan ( 2005:51) şöyle ifa¬
de etmiştir: “Bu faydalılık durumu, hem öğrencinin günlük yaşantısı hem de
ders bittikten sonraki yaşantısı için söz konusudur. Konu edebiyatı olunca
sınıfta işlenecek konunun güncel olması dilinin öğrencinin seviyesine uygun
olması da oldukça önemlidir. Kavcar (2002:97)’a göre edebiyat konuları öğ¬
rencilerin ilgi, beklenti ve gereksinimlerini karşılayamamaktadır. Programın
dili ağırdır; bu durum hazırlanan ders kitaplarına ve öğrenciye de yansımak¬
tadır.

Kitap okuma zevk ve alışkanlığını kazandırma hemen hemen bütün
Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı programlarında yer almıştır. Buna rağmen
ülkemizde kitap okuma oranı diğer ülkelere göre oldukça düşüktür. Burada
öğrenciler “Sadece zorunlu kitaplar okutulmayıp ilgi alanımızla ilgili kitap¬
larında sınıfta tartışılmalı” maddesiyle öğretmenlere bir ipucu vermektedir¬
ler. Öğretmenlerin bu ipucunu yakalamaları ve öğrencilerin ilgi duydukları
kitapları ders sürelerinin el verdiği ölçüde gerek ders içi gerek ders dışı za¬
manlarda öğrenciyle değerlendirmeleri kitap okumama hastalığına bir nebze
olsun çare olabilir.

Türkçeyi etkili kullanan bir kişinin günlük hayatta, okulda ve iş ha¬
yatında elde edeceği kolaylıkların ve avantajların neler olduğu, somut an¬
lamda bu yeteneğin öğrenciye neler kazandıracağı gibi konularla ilgili bilgi
verilmezse konular öğrencilerin dünyasında anlam kazanmaz. Balcı
(2002:23)’ya göre derslerde öğrenilenlerin pratik hayatta öğrenciye ne fay¬
dası olacağının öğrenci tarafından bilinmesi öğrencinin güdülenmesini arttı¬
racak ve kalıcı öğrenmeyi sağlayacaktır. Tersi bir durumun öğrencinin derse
olan motivesini düşürmesi de kaçınılmazdır. ÖSS dil altyapısı için bol bol
soru çözümü olmalı” maddesini bu anlamda değerlendirebiliriz. Cemiloğlu
(2003:2)’da buna paralel olarak “insanın pratik ihtiyaçlarının estetik ihtiyaç¬
larından her zaman önce gelir” demektedir. Aşkar (1995)’a göre ise iyi bir
öğretmen öğrencilerini her yönüyle tanıyabilmeli, öğrenme ihtiyaç ve ilgile¬
rini belirleyebilmeli ve öğrencilerine değişik öğrenme ortamları hazırlaya-
bilmelidir.

5. ÖNERİLER

Elde edilen bulguların değerlendirilmesi sonucunda konuyla ilgili
önerileri şöyledir:

1.    Derslerin zevkli, eğlenceli ve ilgi çekici olabilmesi için her türlü imkân
seferber edilmelidir.

2.    Tepegöz, bilgisayar, televizyon, kasetçalar, video gibi araçlar ders işleni¬
şinde etkili bir biçimde kullanılmalıdır.

3.    Her öğrenciye ilgi ve yeteneğine göre şiir, roman, hikâye, deneme vb tür¬
ler okutulmalı ve yetenekleri olanların edebi ürünler vermelerine yardım¬
cı olmak için yazı atölyesi dersi konmalıdır.

4.    Öğrencilerin ilgi duydukları konularda yaptıkları araştırmalar sınıf orta¬
mında sunulmalı ve öğrenciler yüreklendirilmelidir.

5.    Şiir dinletisi, şair ve yazarların yaşadığı yerlerin gezilmesi, tiyatrolara
gidilmesi, dersle ilgili belgesellerin izlenmesi gibi sosyal etkinliklerin ya¬
pılarak öğrencinin derse olan sevgisi yüksek tutulmalıdır.

6.    Kitap okuma zevk ve alışkanlığı kazandırmak için öğrencilerin seviyesine
ve ilgi alanlarına göre kitap okutulmalıdır.

7.    Bütün okulun bir okuma saati olmalıdır.

8.    İnsanların sosyal bir varlık olduğu gerçeğinden hareketle, dersler işlenir¬
ken günlük hayatta ne işe yarayacağı üzeride durulmalıdır.

9.    Öğretmeler, öğrencilere iyi bir model olabilmeleri için kişisel ve mesleki
açıdan donanımlı hale getirilmelidir.

6. KAYNAKLAR

Cemiloğlu, M. (2003). Türk dili ve edebiyatı öğretimi, İstanbul: Alfa Yayıncılık.

Doğanay, V.D. (2006). Liselerdeki yazın eğitimine yeni bir yaklaşım. Milli Eğitim
Dergisi: Edebiyatı Eğitimi ve Öğretimi Özel Sayısı, Sayı: 169, 8-17.

Filosovoff C. (2002). Edebiyat Öğretimi, Nasıl bir Edebiyat Eğitimi İstanbul:
ÇYDV

MEB, (2005). Ortaöğretim türk edebiyatı dersi 9. 10. 11. 12. sınıflar öğretim prog¬
ramı, Ankara.

MEB. http://ogm.meb.gov.tr/gos_okbilgi.asp?kurumturu=38, (Erişim Tarihi, 5. 11.
2007)

MEB. http://ogm.meb.gov.tr/gos_okbilgi.asp?kurumturu=39, (Erişim Tarihi, 5. 11.
2007)

Senemoğlu, N. (2001). Gelişim, öğrenme ve öğretim, kuramdan uygulamaya, Anka¬
ra: Gazi Kitabevi,

Sönmez, V. (2004), Program geliştirmede öğretmen el kitabı, Anakara: Anı Yayın¬
cılık.

Tan, Ş. (2005), Öğretimde planlama ve değerlendirme, Ankara: Anı yayıcılık.

Ün Açıkgöz K. (2003), Etkili öğrenme ve öğretme. İzmir: Eğitim dünyası yayınları
(4. baskı).

Yanpar, T., ve Yıldırım S. (1999). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. An¬
kara: Anı yayıncılık.

Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt-Sayı: 11-1 Yıl: 2009

1

Yard. Doç. Dr. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, Ortaöğretim Sosyal Alanlar
Eğitimi Bölümü Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Anabilim Dalı, Göztepe Kampüsü/Kadıköy-
îstanbul. csarac@marmara.edu.tr